روزمساجد، روز تلفیق دین و هنر؛ مساجد شیراز، گنجینه های تاریخ و هنر ایرانی

در هر دین و آیینی که بنگری، برای خود نشانه ، نماد و مکانی که برایشان مقدس است را می توان مشاهده کرد. اسلام که آخرین دین آسمانی ا‌ست، از میان نمادها و شعایر ظاهری و مکانی، به جایگاه مسجد بسیار اهمیت داده است.. مسجد در اسلام، کانون پر رونق حیات این دین راستین و جایگاه وصل آسمان و زمین است، و انسان به عنوان اشرف مخلوقات در آن رشد و تکامل می‌یابد.

روزی جهانی
مسجد یک رو جهانی دارد زیرا که یک مکان جهانی شده است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در این باره می فرمایند: در مسجد طراز اسلامی، شور و بهجت عبادت خالص با نشاط زندگی پاک و خردمندانه و سالم، در هم می‌آمیزد و فرد و جامعه را به طراز اسلامی آن نزدیک می‌کند.  بیست و یکم اوت هر سال که مصادف با 31 مرداد است، روز جهانی مساجد نامگذاری شده است. در سال 1348 در چنین روزی   مسجدالاقصی که قبله اول مسلمین جهان است توسط صهیونیست ها به آتش کشیده شد.

اما در استان فارس که همه آن را با تخت جمشید و حافظ و سعدی می شناسند و باغ های ارم و جهانگشایش رنگ طراوت و تازگی راه هدیه می دهند؛ باغ های دیگری هم هستند که در آن درخت اعتقاد و هنر روییده است. اماکنی خاص که آیینه هنر مندی معماران هنرمند ایرانی است. این باغ های اعتقاد و گلستان های راز و نیاز، مساجدی هستند که با استادی تمام و در تلفیق زیبایی و هنرمندی قامت راست کرده اند.

معماری منحصربفرد

مساجد شیراز، نمونه‌هایی از مساجد بسیار باشکوه ایران هستند که تماشای آن‌ها از نزدیک شما را به وجد خواهد آورد. این مساجد در کنار فضای معنوی، معماری بی‌نظیری دارند که نشان از هنر و خلاقیت هنرمندان و معماران آن زمان دارد.

تقریبا در انواع مساجد معروف شیراز چند خصوصیت بارز همچون کاشی‌کاری‌های زیبا، آجرکاری‌های بی‌نظیر، پنجره‌های مشبک رنگین و ستون‌های بلند و پیچ‌دار وجود دارد که در کمتر مسجدی در شهرهای دیگر ایران به این باشکوهی هستند. مسجد از دیر بازکارکردهای فراوانی داشته است از جمله کارکرد آموزشی،کارکردهای تبلیغی، کارکرد اجتماعی و کارکرد سیاسی. اما در شیراز شهر ادب و هنر، مساجد برگی از تمدن و هویتی ریشه دار از تاریخ معماری و دین باوری ایرانیان هستند.

مساجد تاریخی شیراز را می توان یکی از ویژگی های خاص این شهر برشمرد زیرا که هرکدام ازین مساجد به نوبه خود می تواند یک جاذبه معماری، دینی و گردشگری باشد.  در مطالعه تاریخ هر مسجد می توان یک تاریخ از ایران و سلسله های پادشاهی و فرهنگ وادب ومعماری آن دوره را به تماشا نشست.

مسجد شهدا یا مسجد نو

از جمله مساجد تاریخی شیراز می توان به مسجد شهدا یا مسجد نوع اشاره کرد، که درست در جهت غربی میدان احمدی یا سه راه احمدی و دقیقا مقابل حرم حضرت شاهچراغ علیه السلام واقع شده است. مسجدی که بعد از مسجد جامع عتیق، قدیمی ترین و کهن ترین مسجد شهر شیراز نام گرفته است. همچنین این مسجد را بعلت قدمت فراوانی که دارد در دسته آثار تاریخی این شهر گنجانده اند. مسجد نو به زمان اتابکان و شخص سعد بن زنگی نسبت داده شده که در سال‌های ۵۹۸ هجری قمری تا ۶۱۵ هجری قمری حاکم وقت منطقه فارس بوده. نام قدیمی این مسجد در آن زمان مسجد اتابک بوده است.

مسجد جامع عتیق

مسجد خارق العاده زیبا عتیق را یکی از کهن ترین و مهمترین مساجد تاریخی شیراز و مسلمانان می دانند که به آن مسجد جامع، مسجد جمعه و یا مسجد آدینه نیز گفته می شود. مکان یابی دقیق این مسجد قدیمی درست در جهت شرقی حرم حضرت شاهچراغ (ع) است و قدمتی بسیار بالا دارد. این مسجد را به دوره حکومت ۲۰۰ ساله عمرولیث صفاری نسبت داده اند و به روایتی در سال ۲۸۱ هجری قمری سنگ بنای آن گذاشته و ساخته شده است.

این مسجد ۶ در ورودی و خروجی دارد. همچنین در قسمت ورودی ضلع شمالی آن که به دروازه امام شهرت دارد، کتیبه ای قرار گرفته که منسوب به سال ۱۰۳۱ قمری و دوران صفویه است. این کتیبه با خط شخصی به نام علی جوهری نگاشته شده. در این بنای تاریخی و در میان صحن شما با بنایی مکعب شکل مانند خانه کعبه روبرو هستید که از سنگ و گچ ساخته شده و تقریباً یک متر از سطح زمین فاصله دارد.

خدای خانه

در این بنای تاریخی که یکی از مساجد تاریخی شیراز بحساب می آید و درست در میانه صحن، شما با بنایی مکعب شکل مانند خانه کعبه روبرو هستید که از سنگ و گچ ساخته شده و تقریباً یک متر از سطح زمین فاصله دارد. گرداگرد این بنا را یک ایوان با عرض ۲ متر محصور کرده است. این قسمت به دستور شاه شیخ ابواسحاق اینجو در سال ۷۵۲ قمری بنا شده و حاکم فارس این قسمت از بنا در مسجد جامع عتیق را بیت المصحف، دارالمصحف و یا خدای خانه نامیده است.

علت نامگذاری و ساخت این بنا به منظور نگهداری کردن از قرآن های تاریخی با خط متبرکه حضرت علی (ع)، امام حسن (ع)، امام صادق (ع) و چند تن از یاران رسول الله و پیروان ایشان در این محل است. ضمن اینکه در آن تلاوت آیات نورانی قرآن نیز انجام می شده است. قابل ذکر است که در حال حاضر برخی از این قرآن ها در موزه پارس شهر شیراز حفاظت و نگهداری می شوند.

مسجد وکیل شیراز

در میان آثار برجای مانده از دوره زندیه و اَرسَن باشکوه وکیل، مسجد از ابهت و شکوه بی نظیری برخوردار است. این بنا که یکی دیگر از مساجد تاریخی شیراز بحساب می آید، دقیقاً در جهت شرقی عمارت کلاه فرنگی واقع شده و بین بازار وکیل و حمام است. این بنا را شاهکار دوران زندیه در شیراز می دانند. مسجد زندیه به دستور مستقیم کریم خان زند و به سال ۱۳۸۷ هجری قمری بنا شد. ساختمان اصلی مسجد مساحتی تقریبی معادل ۱۱ هزار متر مربع دارد که با سر دری بسیار مجلل و باشکوه، در کنار ایوان های جنوبی و شمالی، شبستان‌ های شرقی و جنوبی، رواق های غربی و شرقی و حیاط بسیار کوچک کناری بنا، همچون نگینی بر انگشتری شهر شیراز می درخشد.

شبستان این مسجد از کاشی کاری های بسیار جذاب در کنار منبر ۱۴ پله یکپارچه از سنگ مرمر و ستون های بسیار زیبای حجاری شده تشکیل شده است، که همگی از شاهکارهای بی بدیل دوران باشکوه زندیه محسوب می شوند. منبر با عظمت این مجموعه به نشان ۱۴ معصوم، ۱۴ پله سنگی دارد و سنگ آن را از مراغه به شیراز منتقل کرده اند.

مسجد نصیر الملک

مسجد نصیرالملک یا مسجد صورتی از جمله مساجد تاریخی شیراز بوده که لقب زیباترین مسجد دوران قاجار را به خود اختصاص داده است. یکی از مساجد تاریخی و دیدنی شهر شیراز که در خیابان لطفعلی خان زند و محله گودعربان واقع شده و جزء آثار تاریخی شهر است. این مسجد را در میانه سال ‌های ۱۲۹۳ هجری قمری تا ۱۳۵۰ هجری قمری و به دستور مستقیم حسنعلی نصیرالملک بنا کرده‌اند. معمار مسجد نصیرالملک، میرزا محمد حسن معمار و کاشی کار و کاشی پز آن، استاد محمد رضا بوده که از بزرگان این حرفه در دوران قاجاریه محسوب می شود.

مسجد مشیرالملک

یکی دیگر از مساجد در میان مساجد تاریخی شیراز است که منسوب به دوره قاجاریه بوده و در محله دیدنی سنگ سیاه، در خیابان قاآنی قرار دارد. مسجد مشیرالملک که بنایی تاریخی و بسیار دیدنی محسوب می شود. این مسجد به دستور مستقیم حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک که والی وقت منطقه فارس بوده، ساخته شده است.

مساجد و گردشگری

مساجد شیراز بناهایی پر ابهت اند که عاشقان و دلدادگان زیادی به دیدن آنها رفته و ضمن زیارت و برپایی ۲ رکعت نماز تهیت مسجد، از لمس توأمان حضور هنر و تاریخ در آنها لذت می برند. مساجد شیراز در واقع یک برند در گردشگری دینی و آیینی  شیراز هستند که تاکنون بطور تخصصی و هنرمندانه معرفی نشده اند تا از آنها به نحو احسنت در بخش گردشگری دینی بهره گرفته شود. البته در هر شهری از استان فارس می توان یک مسجد تاریخی که با معماری منحصربفردی ساخته شده است را دید. آیین و اعتقاد ایرانیان از دیر باز خود را در مساجد متجلی کرده است. باید دراین حوزه برنامه ریزی و سرمایه گذاری گسترده ای کرد تا هم مساجد تاریخی فارس رنگ ورویی تازه بگیرند و هم گردشگران خارجی این مکانهای مقدس را برای دیدن و لذت بردن از معماری و فرهنگ دینی ایرانی انتخاب کنند. به اعتراف همگان ، هنر نزد ایرانیان است، حال در ساخت تحت جمشید باشد یا یک مسجد، آنرا با استادی تمام به صحنه آورده اند.

پایان پیام / 4525