بازخوانی ویژگی‌های لازم رئیس‌جمهور از نگاه امام خمینی (ره)

امسال در پی شهادت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور و هیأت همراه، براساس اصل ۱۳۱ قانون اساسی، انتخابات ریاست جمهوری باید ظرف ۵۰ روز برگزار شود. بر اساس تصمیم شورایی متشکل از روسای قوه قضاییه و مقننه و همچنین معاون اول رئیس جمهور ، انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در روز جمعه هشتم تیرماه ۱۴۰۳ در سراسر کشور برگزار خواهد شد.

ثبت نام داوطلبان انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری که از روز پنجشنبه دهم خردادماه ۱۴۰۳ آغاز شده بود، امروز دوشنبه چهاردهم همین ماه پایان می‌یابد.

 از آنجا که سالروز رحلت حضرت امام راحل(ره) مصادف شده است با رقابت های انتخابات ریاست جمهوری و مردم ضمن پیگیری سوابق نامزدها در حال سبک و سنگین کردن آنها هستند تا بر اساس تشخیص و نظر خود پای صندوق رفته و رئیس جمهور مطلوب خود را انتخاب کنند، به بازخوانی اندیشه های معمار کبیر انقلاب اسلامی در بیان ویژگی های رئیس جمهور خوب می پردازیم.

اهميت انتخابات براي امام خميني (ره) به قدري زياد بود که ايشان در وصيت‌نامه خود به اين امر مهم اشارات فراواني کرده‌اند.
بيانات زير بخشي از وصيتنامه امام خميني(ره) پيرامون انتخابات است:
«وصیت من به ملت شریف آن است كه در تمام انتخابات، چه انتخاب رئیس‌جمهور و چه نمایندگان مجلس شورای‌اسلامی و چه انتخاب خبرگان برای تعیین شورای رهبری یا رهبر، در صحنه باشند و اشخاصی كه انتخاب می‌كنند روی ضوابطی باشد كه اعتبار می‌شود.»

اگر رئیس جمهور و نمایندگان مجلس، شایسته و متعهد به اسلام و دلسوز برای كشور و ملت باشند، بسیاری از مشكلات پیش نمی‌آید، و مشكلاتی اگر باشد رفع می‌شود

امام در بخش دیگری از وصیت نامه سیاسی الهی خود میفرماید: «در تعیین رئیس‌جمهور و وكلای مجلس با طبقه تحصیلكرده متعهد و روشنفكر با اطلاع از مجاری امور و غیروابسته به كشورهای قدرتمند استثمارگر و اشتهار به تقوا و تعهد به اسلام و جمهوری اسلامی مشورت كرده، و با علما و روحانیون با تقوا و متعهد به جمهوری‌اسلامی نیز مشورت نموده و توجه داشته باشند رئیس جمهور و وكلای مجلس از طبقه‌ای باشند كه محرومیت و مظلومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فكر رفاه آنان باشند، نه از سرمایه‌داران و زمینخواران و صدرنشینان مرفه و غرق در لذات و شهوات كه تلخی محرومیت و رنج گرسنگان و پابرهنگان را نمی‌توانند بفهمند و باید بدانیم كه اگر رئیس جمهور و نمایندگان مجلس، شایسته و متعهد به اسلام و دلسوز برای كشور و ملت باشند، بسیاری از مشكلات پیش نمی‌آید، و مشكلاتی اگر باشد رفع می‌شود.»

آزادی در انتخاب

امام خمینی در بیاناتی خطاب به مردم فرمودند:

شما جوان ها و همه قشرهاى ملت باید با بیدارى به پیش بروید. وقتى بناست که سرنوشت یک ملتى به دست خودش باشد که بحمداللَّه به اینجا رسیدید و امروز کسى به شما تحمیل نمى‏کند چیزى را و شما آزادید در اینکه سرنوشت خودتان را تعیین کنید، در این مرحله هم من امیدوارم که با روشن بینى، با تفکر، با مآل اندیشى این مراحل را طى کنید. 

ویژگی‌های لازم رئیس‌جمهور از نگاه امام خمینی (ره)

پایبندی رئیس جمهور به قانون اساسی

آنچه از بیانات امام خمینی (ره) برداشت می‌شود این است که از دیدگاه امام خمینی (ره)، تدین و تعهد، شرط تصدی هر مسئولیتی، از جمله ریاست‌جمهوری، در حکومت دینی و جمهوری اسلامی است. امام تاکید ویژه ای به پایبندی رئیس جمهور به قانون اساسی دارد:

«قانون اساسی را ملاحظه کنند و صفات رئیس‌جمهور را در آنجا ملاحظه کنند و کسی که دارای آن صفات بود و او را به آن صفات می‌شناسید، به او رأی بدهید و اگر فاقد آن صفات باشد، احتراز کنید از رأی دادن به او» صحیفه امام خمینی (ره)، ج 11، ص 393.

اصل 115 قانون اساسی: «رئیس‌جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد:

«ایرانی‌الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهبی رسمی کشور.»

اما با تحلیل ویژگی‌های مدنظر امام، به دو قسمِ ویژگی‌های ایجابی و ویژگی‌های سلبی رهنمون می‌شویم.

ویژگی های ایجابی:

1. در کارهایی که کرده‌است، امتحان داده‌باشد. صحیفه امام خمینی (ره)، ج5، ص 322
2. صحیح و سالم باشد، ولو از طبقه پایین باشد. همان، ج5، ص 322 و ج 12، ص 72
3. سوابق قبل، حین و بعد انقلابش، سوابق خوبی باشد همان، ج 11، صص 484 و 485
4. از طبقه‌ای باشد که محرومیت و مظلومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشد و حامی، طرفدار و جانبدار مستضعفان، محرومان، مظلومان و مستمندان باشد. وصیت‌نامه الهی – سیاسی امام خمینی (ره)، ص 48 و صحیفه امام خمینی (ره)، ج12، ص 139، ج 15، صص 249 و 278 و ج 19، ص 369.
5. مسلمان، متدین، پیرو احکام اسلام و معتقد به قوانین اسلام باشد و صد در صد مکتبی، اسلامی و در خط اسلام باشد و از همه به اسلام متعهدتر باشد. صحیفه امام خمینی (ره)، ج 11، صص 484، 485، 518 و 519، ج 12، ص 72، ج 15، صص 27، 67 و 249 و ج 19، ص 369.
6. مخالف ظالمان، ستمگران و مستکبران باشد. همان، ج 19، ص 369
7. شایسته‌سالار باشد و افراد کارآمد و فرمان‌بردار اسلام را برای همکاری انتخاب کند و مشاورینش را از اشخاص باسابقه که تعهدشان قبل از انقلاب مشهود بوده‌است، انتخاب کند. همان، ج 19، صص 366 و 369
8. بر محور عدل اسلامی عمل کند.  همان، ج 12، ص 139
9. با قانون اساسی موافق باشد و از آن تبعیت کند و در مقابل آن خاضع باشد. همان، ج 15، ص 278  
10. ملی باشد و از خودتان و برای خودتان باشد و خدمت‌گزار ملت، کشور و اسلام باشد و دل‌سوز ملت باشد و در راه مصالح کشور و ملت کوشش کند. همان، ج 11، صص 485 و 519، ج 12، ص 72 و ج 15، صص 67، 249 و 278.
11. دارای بصیرت در امر دین و دنیا باشد. همان، ج 15، ص 249
12. مطلع و دارای دید سیاسی باشد. همان، ج 5، ص 322 و ج 15، ص 249.
13. اشداء علی الکفار و رحماء بینهم»باشد. همان، ج 15، ص 278.
14. به اصل 110 قانون اساسی و ولایت فقیه معتقد و وفادار باشد.  همان، ج 11، ص 485.
15. لایق و شایسته مقام ریاست‌جمهوری باشد و توانایی اداره مملکت طوری که خدا می‌خواهد را داشته باشد همان، ج 11، صص 393 و 485 و ج 19، ص 366.

ویژگی‌های سلبی (نباشد)

1. دزد نباشد و نخواهد جیب خودش را پر کند. صحیفه امام خمینی (ره ) ج5، ص 322
2. سوء‌سابقه نداشته‌باشد.  همان، ج 11، ص 393.
3. از اشراف، سرمایه‌داران، زمین‌خواران و صدرنشینان مرفه و غرق در لذات و شهوات نباشد که نتواند تلخی محرومیت و رنج گرسنگان و پابرهنگان را بفهمد. وصیت‌نامه الهی – سیاسی امام خمینی (ره)، ص 48 و صحیفه امام خمینی (ره)، ج 5، ص 322
4. نه شرقی و شرق‌زده باشد، نه غربی و غرب‌زده و نه حتی گرایش به شرق یا غرب داشته باشد و با اجانب پیوند نداشته باشد و از گرایش به مکتب‌های انحرافی نیز منزه باشد و از فرامین الهی و احکام اسلام تخطی نکند.  همان، ج 11، ص 484 و 485 و 519، ج 12، ص 139 و ج 15، صص 67 و 249
5. با هیچ ظالمی راه سازش باز نکند. همان
6. رفیق‌باز و باندباز نباشد و به دنبال فرمان‌برداری زیردستان از خودش نباشد و از اعمال شبه‌طاغوتی اجتناب کند و از چاپلوسان دغل‌باز و زبان‌بازان حیله‌گر بر حذر باشد. همان، ج 12، ص 139 و ج 19، صص 366 و 369.
7. از راه مستقیم انسانیت و اسلام انحراف ننماید. همان، ج 15، ص 278.
8. از قانون اساسی تخطی نکند.  همان، ج 15، ص 67.
9. چپ و راستی نباشد. همان، ج 12، ص 72.
10. حتی‌الامکان روحانی نباشد. همان، ج 11، ص 464.

نکته مورد توجه این است که حضرت امام (ره) به ویژگی‌های ایجابی لازم برای رئیس‌جمهور بیشتر از ویژگی‌های سلبی بوده است و این امر از تعداد بیشتر ویژگی‌های ایجابی نسبت به ویژگی‌های سلبی مبرهن است. این مقایسه، نشان‌دهنده و مؤید همان نگاه ایجابی و مثبتی است که امام خمینی (ره) در تمامی زمینه‌ها از آن برخوردار بودند.

آنچه از بررسی این ویژگی‌ها به‌دست می‌آید آن است که اولاً برخی از این ویژگی‌های بیان‌شده توسط امام (ره) به صورت متناظر می‌باشند؛ یعنی در مقابل یک ویژگی ایجابی، یک ویژگی سلبی که حالت مقابل آن ویژگی ایجابی است، طرح شده‌است، مثلاً اگر به عنوان یک ویژگی ایجابی گفته شده‌است که «با قانون اساسی موافق باشد و از آن تبعیت کند»، در مقابل و به تناظر، به عنوان یک ویژگی سلبی بیان گردیده‌است که «از قانون اساسی تخطی نکند.

اما این لزوماً بدین معنا نیست که بین همه ویژگی‌های بیان‌شده تناظر وجود دارد و اتفاقاً در بین بعضی دیگر از این ویژگی‌ها تناطری وجود ندارد و به صورت مستقل مطرح شده‌اند، مثلاً بین ویژگی «دارای بصیرت در امر دین و دنیا باشد» و ویژگی «حتی‌الامکان روحانی نباشد»، تناظری وجود ندارد. نوشته: محمد هادی زرافشان

 از تفرقه بپرهیزند

نکته مهمی که امام ره به آن سفارش اکید می فرمود پرهیز از تفرقه بود: «من بنا ندارم که کسى را تعیین کنم. ما همین اوصاف رییس جمهور را و اوصاف وکلایى که بعد مى‏خواهید ان شاء اللَّه تعیین کنید باید بگوییم و شما خودتان انتخاب کنید و از تفرقه و تفرق پرهیز کنید. اشخاص را هم ملاحظه سوابقشان را بکنید که قبل از انقلاب چه بوده‏اند، در حال انقلاب چه بوده‏اند، و بعد از پیروزى نسبى چه کردند و چه بودند. و پس از این که همه اوصافش را به دست آوردید و او را شخصى دانستید که لیاقت دارد براى یک همچو مسندى و می تواند این مملکت را به طورى که خدا می ّخواهد اداره کند تا آن حدودى که در اختیار اوست، و شخصى است که تعهد به اسلام دارد، اعتقاد به قوانین اسلام دارد، در مقابل قانون اساسى خاضع است و اصل صد و دهم ظاهراً که راجع به ولایت فقیه است، معتقد است و وفادار است نسبت به آن، یک همچو شخصى را شماها خودتان انتخاب کنید و گروه هاى مردم را هم وادار کنید که یک همچو شخصى را انتخاب کنند و از تفرقه بپرهیزند.«منبع: تبیان

/پایان یادداشتزینب ذاکری نیا

پایان پیام / 2361