ایجاد هراس اخلاقی در جامعه تکنیک عملیات روانی برخی جریانات در مواجه با حریف

نظریه "هراس اخلاقی” توسط استنلی کوهن در کتاب معروفش "شیاطین قوم و هراس اخلاقی” در سال ۱۹۷۲ مطرح گردید. اقدامات و روش هایی که با تأثیر گزاری بر افکار عمومی، ترس و وحشت فراوانی در سطح جامعه ایجاد می نمود، از طرف کوهن به عنوان "هراس اخلاقی” نامیده شد.

به اساس این نظریه ممکن است در دوره هایی خاص به علت ظهور یک وضعیت، گروهی از افراد با ارائه تصویری هراس انگیز توسط رسانه های جمعی یک جریان و تلاش چهره های مختلف فرهنگی، سیاسی و … آن به عنوان تهدیدی برای ارزشها و منافع اجتماعی تلقی شده و جامعه دچار هراس اخلاقی گردد.

هراس اخلاقی به عنوان یک رویکرد ذهن گرایانه مبتنی بر تحریفی است که از واقعیت در ذهن مخاطب رسانه ایجاد شده است. عامل این تحریف جریانات ذینفعی هستند که با استفاده از ابزار رسانه افکار عمومی را در مسیر منافع خود جهت دهی می کنند. این جریانات پشت سنگرهای مفاهیم عام اخلاقی و با استفاده از انواع و اقسام رسانه ها به حساسیت بالای مردم به برخی از مسائل اجتماعی که نوعاً به عنوان تهدید علیه نظم اجتماعی مطرح می شود، دامن می زنند. هدف هجمه های سازماندهی شده از سوی سیاستمداران، دیوانسالاران، قانونگذاران و فعالان اجتماعی، اصحاب مطبوعات و صاحب نفوذانی که دانسته یا نادانسته به این وضعیت دامن زده وموجب تشدید وضعیت می شوند جماعتی هستند که کوهن آنها را "جماعت اهریمنی ” یا "شیاطین قوم” می نامد؛ که موجب نقض نظم اجتماعی می شوند.

از دیدگاه کوهن، شیوه ای که رسانه ها در این موارد برای بازنمایی واقعیت در پیش می گیرند، عاری از حقیقت بوده و رسانه ها با سه شیوه به ایجاد هراس اخلاقی در جامعه کمک می کنند.

 ۱- رسانه ها با استفاده از تکنیک های مختلف رسانه ای و خبری به برجسته سازی، گزینش گری و تحریف در مورد حادثه موضوع هراس اخلاقی می پردازند و با اغراق در مورد تعداد، شدت و خسارات ناشی از آن، به شکل گیری و تقویت هراس اخلاقی می پردازند.

۲-رسانه ها نسبت به افزایش شدت موضوع هراس انگیز در آینده به همگان هشدار می دهند.

 ۳- رسانه ها از طریق پیوند موضوع هراس اخلاقی با تیپ مشخصی از سبک لباس و ظاهر گروه هایی خاص از جامعه به نماد سازی می پردازند.

نتیجه این فرآیند در ایجاد و تشدید هراس اخلاقی، حل بحران هژمونی و مشروعیت یک گفتمان و ضربه زدن و به حاشیه راندن گفتمان رقیب است. در این وضعیت رسانه های مورد اشاره یک مسأله کوچک محلی و فردی را یک مسأله بزرگ ملی جلوه می دهند و همه رویدادهای مشابه رخ داده در مناطق دیگر را به این گروه ها نسبت می دهند.

 ویژگی های هراس اخلاقی:

هراس اخلاقی که بعدها توسط افرادی چون استوارت هال بسط و تفصیل یافت واجد ویژگی هایی است که برخی از آن ها عبارتند از:

۱- خصومت

گفتمان رسانه ای شکل گرفته برای ایجاد هراس اخلاقی با کمک قدرت رسانه ای خود، گروه مورد نظر خود را با برچسب زنی محکوم کرده و مورد خصومت قرار می دهد. این روند با تکیه بر پیش داوری های گفتمانی و زمینه قبلی ایجاد شده در جامعه انجام می گیرد.

۲- نگرانی

در هراس اخلاقی همیشه این نگرانی و دل مشغولی وجود دارد که رفتار یا گروه مورد نظر تأثیر منفی برجامعه گذاشته و تهدیدی برای دیگر افراد جامعه به شمار می رود. این نگرانی بیشتر از طریق رسانه های گروهی منعکس شده و دامن زده می شود.

۳- اجماع

پیدایش هراس اخلاقی در یک جامعه نیازمند ایجاد باور عمومی در جامعه نسبت به تهدید گروه مورد نظر است. البته این به معنای پذیرش هراس توسط تک تک اعضای جامعه نیست بلکه ایجاد یک اجماع عمومی کفایت می کند. در این مرحله انتقاد علنی و پر سر و صدای شخصیت ها و رسانه های گفتمان هراس آفرین در مورد وضع پیش آمده از یک سو و ضعف و سازمان نایافتگی جماعت مورد هجوم واقع شده از سوی دیگر به پیدایش هراس اخلاقی کمک خواهد کرد.

 ۴- اغراق در آمار و تحریف واقعیت

رسانه ها با اغراق در آمار و ارقام پدیده رخ داده و همچنین با تلاش برای تحریف واقعیت به ساخت و تشدید هراس اخلاقی می پردازند.

۵- پخش و باورپذیر کردن شایعه ها

برای ایجاد هراس اخلاقی گاه مطلبی منتشر می شود که شایعه ی بیش نیست و رسانه ها تمام تلاش خود را می کنند تا شایعات منتشر شده جایگزین واقعیت شود.

۶- تغییر پاسخ در طول زمان (نوسان پذیری)

چنانچه وجود انحرافی در جامعه واقعی باشد و پاسخ به انحراف نیز سیری منطقی داشته باشد، مقدار و میزان پاسخ نسبتا قابل پیش بینی و اندازه گیری است. چنانچه واکنش در مقابل پدیده ای که از قبل وجود داشته، ناگهانی و به دور از انتظار شدت بگیرد، می توان گفت که یک هراس اخلاقی در حال شکل گیری است.

۷- انحراف افکار عمومی از توجه به مشکلات مهم دیگر

یکی از کارکردهای ایجاد هراس اخلاقی، پرداختن به موضوعی خاص و دارای اهمیت کمتر در جامعه است تا اذهان عمومی از مسأله یا مسائل اصلی دور شود و مسأله ای فرعی در اولویت افکار عمومی قرار گیرد. این کارکرد در حقیقت یکی از اهداف جریان یا گفتمان ایجاد کننده هراس اخلاقی است که در دولت حضور دارد و با چالش مشروعیت و بحران ایدئولوژی مواجه گردیده است. «منبع رسانه پدافند غیرعامل»

در جریان انتخابات ریاست جمهموری 1403 بسیار شاهد استفاده از این راهبرد رسانه ای بوده ایم. اکنون سوال اینجاست چه چیزی جناح مقابل را ترسانده که دست به این اقدامات می زند؟ آیا مساله به خطر افتادن بنیان قدرت و ثروت و جلوگیری از رانت و سهم خواهی است یا خالی بودن دستشان از هرگونه برنامه ایجابی برای بهبود شرایط کشور؟!

پایان پیام

پایان پیام / 2418